Wstęp
Gleba odgrywa podstawową rolę w kształtowaniu warunków egzystencji ekosystemów leśnych. Monitoring gleb jest jednym z elementów podlegających kontroli w ramach monitoringu lasu [Strategia Leśna Unii Europejskiej – tzw. Raport Thomasa 1997].
Badaniami objęto gleby w zniszczonym przez emisję azotową ekosystemie leśnym Nadleśnictwa Puławy, w którym w wyniku efektu kumulatywnego powstał nowy stan homeostazy, z nowym niezrównoważonym obiegiem energii. Na dużych obszarach leśnych, otaczających Zakłady Azotowe „Puławy”, w latach 1966 – 1988 został całkowicie zreorganizowany naturalny leśny ekosystem w zaroślowo – darniowy. Według Jakubczaka [1986] w latach 1968 – 1984 do atmosfery w rejonie ZA zostalo wyemitowane około 35 x 104 mg związków azotu. Obszar Puławski jest jednym z 27 obszarów zagrożenia ekologicznego wydzielonych w Polsce. Według danych Biura Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej o/Lublin w roku 1998 łączna powierzchnia lasów będących w strefie zagrożenia przemysłowego na tym obszarze wynosiła 9070,6 ha.
Inwestycje jakie zostały poczynione na rzecz ochrony środowiska w Zakładach Azotowych „Puławy” S.A. w latach 1985 – 1999 w bardzo dużym stopniu ograniczyły emisję zanieczyszczeń do atmosfery. Wyraźne zmniejszenie natężenia emisji gazów i imisji azotowej nastąpiło w początkach lat 90–tych [Ochrona Środowiska, 1994]. Pomimo malejącej od kilku lat emisji przemysłowej badany ekosystem znajduje się pod stałą presją czynnika toksycznego [Jedliczko, 1999].
Wyjątkowo niekorzystne warunki środowiskowe zaistniały na terenach położonych na wschód od emitora [Kimmins, 1989]. Przestrzenna struktura nasilenia zniszczeń lasów w rejonie ZA ma charakter strefowy. Granice poszczególnych stref mają przebieg nieregularny, ulegając modyfikacji w zależności od rozkładu kierunków wiatru, ukształtowania terenu, wieku i składu gatunkowego drzewostanu, bonitacji siedliska. Przebieg poszczególnych stref zniszczeń lasu ma kształt podobny do kierunkowej róży wiatrów charakterystycznych dla tego obszaru. Szczególnie intensywne tempo zniszczeń lasu zaznacza się w kierunku dominujących wiatrów N – E [Raporto stanie środowiska w rejonie oddziaływania ZA, Lublin, 1982].
Antropogeniczne zanieczyszczenie atmosfery, a także łączne oddziaływanie skażeń gazowych i pyłowych powszechnie przyjmuje się za pierwotną przyczynę zamierania lasów w całej Europie Środkowej [Dobrowolska, 1995; Mazurski, 1989]. Negatywny wpływ kwaśnych imisji na drzewostany, działający poprzez zmiany w glebie (wzrost jej zakwaszenia, pojawienie się składników toksycznych, przeazotowanie, ubytek kationów biofilnych oraz naruszenie równowagi biologicznej) prowadzi do zaawansowanej destabilizacji ekosystemów leśnych [Kuchniarz i Mazurski, 1995; Pokojska, 1997]. Wielu autorów podkreśla, że oddziaływanie przemysłu doprowadza do klęski ekologicznej obszarów leśnych [Brogowski i in.,1997; Drozd, 1995; Kabała, 1995]. Najnowsze badania [Blank i in., 1992; Clarkson i Schmandt, 1992; Foster i in., 1992] wskazują na większą złożoność zjawisk zachodzących w ekosystemach leśnych, a mianowicie poza ujemnym wpływem kwaśnych imisji, obecne zamieranie drzewostanów leśnych jest efektem kompleksowego oddziaływania wielu szkodliwych czynników, w tym między innymi ozonu, deficytu składników pokarmowych w glebie, zanieczyszczeń organicznych, patogenów, niekorzystnych warunków klimatycznych, ocieplenia globalnego. Postępujące od roku 1990 zmniejszenie emisji umożliwiło samoczynne odnawianie się pionierskiej fali lasu.
Monitoring gleb leśnych z wykorzystaniem metod opartych na testach chemicznych pozwala na ocenę zmian jakie zachodzą w środowisku pod wpływem czynników naturalnych i antropogenicznych i ma bezpośrednie odniesienie do utrzymania stabilności ekosystemów.
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.